ภาวะท้องอืดในกระต่าย (GI Stasis): ภาวะอันตรายที่เจ้าของต้องรู้ทัน
ภาวะท้องอืด (Gastrointestinal Stasis) เป็นปัญหาสุขภาพที่พบบ่อยในกระต่าย และอาจรุนแรงถึงขั้นเสียชีวิตหากไม่ได้รับการรักษาอย่างทันเวลา กระต่ายไม่สามารถเรอหรืออาเจียนได้ การมีแก๊สสะสมในทางเดินอาหารมากเกินไปจึงอาจทำให้เกิดความเจ็บปวดและภาวะลำไส้หยุดเคลื่อน
ทำไมกระต่ายถึงท้องอืดง่าย?
กระต่ายมีระบบย่อยอาหารเฉพาะตัว ต้องอาศัยแบคทีเรียดีในลำไส้ (Cecum) เพื่อหมักอาหาร หากสมดุลของแบคทีเรียเสีย หรือการเคลื่อนที่ของลำไส้ลดลง จะทำให้เกิดภาวะท้องอืดได้ง่าย
กระต่ายไม่สามารถระบายแก๊สทางปากได้ แก๊สจึงต้องถูกขับออกทางลำไส้ หากลำไส้หยุดเคลื่อน กระต่ายจะไม่สามารถระบายแก๊สได้และเกิดภาวะเจ็บปวดทันที
สาเหตุของภาวะท้องอืด
- การติดเชื้อในทางเดินอาหาร เช่น Coccidia, E. coli, Clostridium
- อาหารที่มีใยอาหารต่ำ หรือมีแป้ง น้ำตาลสูงเกินไป
- ความเครียดจากสิ่งแวดล้อม อากาศร้อน การเปลี่ยนที่เลี้ยง
- ความเจ็บปวดจากโรค เช่น ฟันยาว ฝีรากฟัน ตับบิด
- การกินขนตัวเองหรือวัตถุแปลกปลอม จนลำไส้อุดตัน
อาการของกระต่ายที่มีภาวะท้องอืด
- ไม่กินอาหารหรือกินน้อยลง
- อุจจาระน้อยลง เล็กลง หรือไม่ถ่ายเลย
- หมอบนิ่ง ไม่อยากขยับตัว
- ตาหรี่ หรือกัดฟันแสดงความเจ็บปวด
- ท้องแข็ง พุงบวม
- น้ำลายไหลหรือซึมผิดปกติ
หากกระต่ายไม่กินอาหารและไม่ถ่ายอุจจาระภายใน 12–24 ชั่วโมง ควรรีบพบสัตวแพทย์ทันที
วิธีวินิจฉัย
- ตรวจร่างกายทั่วไปและพฤติกรรม
- ตรวจอุจจาระเพื่อหาเชื้อหรือปัญหาในลำไส้
- X-ray ช่องท้องเพื่อดูระดับแก๊ส
- ตรวจเลือดเพื่อหาความผิดปกติในตับ ไต หรือภาวะตับบิด
วิธีรักษา
- ควบคุมอาการปวด
ใช้ยาแก้ปวดตามระดับความรุนแรง เช่น Meloxicam หรือ Buprenorphine - กระตุ้นลำไส้
ใช้ยาเช่น Metoclopramide หรือ Cisapride - ลดแก๊สในระบบทางเดินอาหาร
ใช้ Simethicone และนวดท้องเบา ๆ - ให้อาหารและของเหลว
ป้อน Critical Care และให้น้ำเกลือทางเส้นเลือดหรือตามผิวหนัง - ในกรณีรุนแรง
อาจต้องสอดท่อระบายแก๊ส หรือผ่าตัดหากพบการอุดตันหรือภาวะตับบิด
วิธีป้องกัน
- ให้หญ้าแห้งคุณภาพดีเป็นอาหารหลัก
- ลดอาหารเม็ดหวาน ขนม และผลไม้
- เปลี่ยนอาหารแบบค่อยเป็นค่อยไป
- ลดความเครียด จัดที่เลี้ยงให้สงบ อากาศถ่ายเท
- ให้กระต่ายได้เคลื่อนไหวทุกวัน
- ตรวจดูพฤติกรรมและอุจจาระของกระต่ายทุกวัน
สรุป
- ภาวะท้องอืดเป็นอาการฉุกเฉินในกระต่าย
- ต้องรู้เท่าทันสาเหตุ เช่น อาหารไม่เหมาะ ความเครียด หรือโรคแทรกซ้อน
- การรักษาเร็วช่วยเพิ่มโอกาสรอด
- การป้องกันด้วยการจัดการอาหารและสภาพแวดล้อมคือกุญแจสำคัญ
หากเจ้าของกระต่ายรู้เท่าทันภาวะนี้ จะสามารถป้องกันและรักษาได้อย่างทันท่วงที เพื่อให้กระต่ายมีสุขภาพแข็งแรงและปลอดภัยในระยะยาว
