คำถามสุดฮิต…. สัตว์เลี้ยงป่วยทำยังไง? กินยาอะไรดี? กินยาแก้ไข้เด็กได้มั้ย? สัตว์เลี้ยงท้องเสียกินยาแก้ท้องเสียเด็กได้มั้ย? กินเกลือแร่ ยาคูลล์ น้ำหวานหรือน้ำแดงได้มั้ย?
ผมไม่ใช่เภสัชกร ดังนั้นการจ่ายยาต้องผ่านการวินิจฉัยก่อนโดยการตรวจร่างกายก่อนทุกครั้งนะครับ เพราะถ้า เจ้าของอาจจะวินิจฉัย โรคผิด ผมก็อาจจะจ่ายยาผิด ดังนั้น ลูกๆคุณอาจจะเสียชีวิตได้ถ้าได้รับยาผิดขนาน และต้องเล่าให้ฟังว่า สัตวแพทย์นั้น มีความจำเป็นบางเป็นบางประการ ที่อาจจะต้องใช้ยาของคนบ้างในบางกรณีที่รักษาสัตว์ เนื่องจากยาบางประเภท ไม่ได้มีการนำเข้ามาจำหน่ายในประเทศไทย แต่ตัวยาออกฤทธิ์ เป็นตัวยาที่มีในยาคน ดังนั้นจังมีความจำเป็นที่จะต้องใช้โดยหลีกเลี่ยงไม่ได้ ขอย้ำว่าการจ่ายยาให้สัตว์นั้น ต้องได้รับการวินิจฉัย ก่อนจ่ายยาเสมอ
ลูกสัตว์อ่อนแอพอๆกับเด็กทารก ดังนั้นถ้าป่วยกรุณาพาไปพบสัตวแพทย์นะครับ อย่ารอคำตอบจาก internet เพราะมันอาจจะยิ่งทำให้แย่ลงได้นะครับ ยิ่งรอเวลา โอกาสรักษาให้อาการดีขึ้นหรือโอกาสรักษาหายยิ่งน้อยลงครับ
ยาเด็กที่บอกคือยาอะไร แล้วขนาดปริมาณ ที่ให้ต้องเท่าไหร่ การเอายาคนมาใช้ เด็กหนัก 10 กิโล กิน 1 ช้อนชา นกหนัก 50 กรัม กินเท่าไหร่ การคำนวนขนาดยา มันไม่ได้ง่ายขนาดที่ที่จะเอาน้ำหนักมาเทียบบัญญัติไตรยาง บางทีแค่ 1 หยด ก็อาจจะมากไปสำหรับลูกสัตว์ การให้ยาผิดไม่มีการคำนวนขนาดและน้ำหนัก แทนที่จะหายกลับกลายเป็นป้อนยาพิษให้กับลูกๆที่คุณเลี้ยงเอง
สัตวเลี้ยงเป็นหวัดนั้น อาจเกิดจากอาการแพ้อากาศ แพ้ฝุ่น หรือเกิดจากเชื้อแบคทีเรีย ซึ่งเชื้อโรคเหล่านี้ที่พบในคนนั้น สามารถใช้ยาปฎิชีวนะในการรักษาเบื้องต้นได้ แต่ทราบมั้ยครับว่า ยาบางกลุ่ม เช่น penicillins มีข้อควรระวังและห้ามใช้ในกระต่ายและสัตว์ฟันแทะบางชนิด ดังนั้นการเลือกยาเอง โดยไม่ปรึกษาสัตวแพทย์ มีโอกาสที่จะทำให้สัตว์เลี้ยงได้รับยา ที่เกินขนาดหรือยาผิดประเภทได้ ซึ่งถ้าร้ายแรง อาจจะทำให้มีอาการท้องเสียอย่างรุนแรง เนื่องจากยาจะไปทำลายจุลชีพในทางเดินอาหารและอาจจะทำให้ถึงตายได้เลยนะครับ
สัตว์เลี้ยงท้องเสีย หาซื้อยามาให้เอง หรือให้ยาคนได้มั้ย คำถามนี้ก็พบบ่อย ยกตัวอย่างกระต่ายท้องเสียมีหลายสาเหตุครับ อาจจะเกิดจากอาหารที่ไม่เหมาะสม เช่น มีแป้งเยอะไป ให้ทานแต่ขนม หรือไฟเบอร์ในอาหารไม่เหมาะสม ก็เป็นสาเหตุของท้องเสียได้ครับ แต่ท้องเสียแบบนี้ ไม่จำเป็นต้องให้ยาปฎิชีวนะเลยครับ เพียงแค่ปรับการเลี้ยงปรับอาหารเพียงเท่านั้นก็จะหายเองได้ ส่วนในกระต่ายเด็กนั้นมักพบปัญหา เรื่องการติดเชื้อบิดและอาหารไม่เหมาะสมร่วมกัน อย่างในชินชิลล่าหากมีอาการท้องเสียแล้วให้ยากลุ่ม metronidazole สามารถทำให้เกิดอาการท้องอืดและเสียชีวิตได้ ดังนั้นการวินิจฉัยเพื่อหาสาเหตของโรคสำคัญที่สุดครับ ส่วนยาที่จะให้ ก็ต้องคำนวนให้ตามน้ำหนัก ดูชนิดยาที่เหมาะสมกับสัตว์ชนิดนั้นๆ และความรุนแรงของโรคครับไม่มีสูตรตายตัวว่าท้องเสียต้องให้ยาชนิดใดชนิดหนึ่งอย่างเดียวน้ำหวาน และเกลือแร่ของคน สัตว์เลี้ยงทานได้หรือไม่ ถ้าถามว่าทานได้ หรือไม่ คงตอบว่าได้แต่ไม่เหมาะสม และไม่แนะนำครับ ถามว่าทำไม ในน้ำหวานนั้น มีน้ำตาลเป็นส่วนผสมปริมาณมาก หากให้น้ำตาลกระต่ายทานนั้นมีผลเสียมากกว่าผลดีครับ เนื่องจากแบคทีเรียในลำไส้นั้น จะนำน้ำตาลไปใช้ ก่อนที่ร่างกายจะนำไปใช้ได้หมด จึงทำให้จำนวน แบคทีเรียก่อโรคเพิ่มปริมาณขึ้น แล้วน้ำเกลือแร่ของคนนั้น เค้าผลิตมาเพื่อให้ คน ครับ ส่วนประกอบในนั้น จึงไม่เหมาะไม่สมกับสัตว์เลี้ยงมากนัก แต่ถ้าท้องเสียรุนแรงและฉุกเฉินนั้น สามารถให้เพื่อชดเชยการสูญเสียเกลือแร่ และน้ำไปในเบื้องต้นก่อนพามาพบสัตว์เเพทย์ก่อนได้
แล้วยาคูลล์ นมเปรี้ยว โยเกิร์ตกินได้มั้ย ผลิตภัณฑ์เหล่านี้มีส่วนผสมของนมวัว น้ำตาล และแบคทีเรียคนละชนิดกับในสัตว์เลี้ยง ดังนั้นการให้ทานนั้น ประโยชน์อาจจะไม่มากพอที่จะให้ทานครับ
หากยาที่ใช้เป็นยาปฎิชีวนะ เมื่อใช้ในปริมาณ ระยะเวลา รวมถึงวิธีการให้ที่ไม่ถูกต้อง ก็อาจจะทำให้เกิดเชื้อดื้อยา และรักษาไม่หายได้ รวมถึง บางครั้งเชื้อดื้อยานี้ก็จะส่งผลไปถึงคนด้วย ทำให้ต้องใช้ยาตัวใหม่ที่แพงขึ้นเรื่อยๆโดยไม่จำเป็น นอกจากนี้การใช้ยาอาจจะทำให้บดบังสาเหตุจริงๆของโรคที่สัตว์ป่วยอยู่ ทำให้คุณหมอวินิจฉัยยากขึ้น รักษาหายยากขึ้นด้วย
บางครั้งผมก็ลำบากใจที่จะตอบคำถาม เพราะว่า ผมไม่ทราบว่าแท้จริงแล้วสัตว์ป่วยตัวนั้น ป่วยเป็นอะไรกันแน่ กรวินิจฉัยที่ดีนั้นคือการตรวจร่างกายที่ตัวสัตว์ร่วมกับการซักประวัติเจ้าของ แต่การวินิจฉัย ผ่านทางตัวหนังสือ นั้นก็อาจจะถูกต้องแค่ 25-50% ดังนั้น บางครั้งผมจึงเลือกที่จะตอบว่าให้พาไปพบสัตวแพทย์ประจำตัวของลูกๆของท่านแทน เพื่อจะได้ทำการตรวจรักษาที่แม่นยำแทนการคาดเดา
สุดท้ายอยากจะขอบคุณผู้เลี้ยงทุกท่านที่สละเวลาอ่านบทความนี้จนจบ หวังว่าบทความนี้คงจะมีประโยชน์ต่อผู้เลี้ยงเริ่มต้น และมวลกระต่ายและสัตว์ตัวจิ๋วทั้งหลาย
น.สพ.เชาวพันธ์ ยินหาญมิ่งมงคล(หมออ้อยคนดีคนเดิมเองคร้าบบบ<3)